Zygmunt Kałużyński: portret wszechstronnego twórcy
Życiorys i młodość w Lublinie
Zygmunt Marian Kałużyński, postać barwna i nieodłącznie kojarzona z polską kulturą filmową, przyszedł na świat 11 grudnia 1918 roku w Lublinie. Jego wczesne lata upłynęły w tym historycznym mieście, które na zawsze odcisnęło swoje piętno na jego wrażliwości. Już w okresie międzywojennym, w latach 1936-1939, rozpoczął studia prawnicze na renomowanym Uniwersytecie Warszawskim, co świadczy o jego wczesnych aspiracjach intelektualnych i szerokich zainteresowaniach. Okres II wojny światowej spędził w rodzinnym Lublinie, pracując w kancelarii adwokackiej swojego wuja. Ta trudna dekada, naznaczona wojenną zawieruchą, z pewnością ukształtowała jego charakter i sposób postrzegania świata, wprowadzając elementy refleksji nad kruchością ludzkiego losu.
Kariera dziennikarska i życie prywatne
Po wojnie Zygmunt Kałużyński kontynuował swoją edukację, tym razem w obszarze sztuki, uczęszczając do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi. Jednak jego ścieżka zawodowa skierowała się ostatecznie ku dziennikarstwu i krytyce filmowej. Przez wiele lat był związany z tygodnikiem „Polityka”, gdzie jego felietony i recenzje cieszyły się dużą popularnością, ale pisywał również dla innych tytułów, takich jak „Wieś” i „Odrodzenie”, poszerzając swoje pole zainteresowań. Jego kariera dziennikarska nabrała nowego wymiaru, gdy stał się współtwórcą kultowego telewizyjnego cyklu „Perły z lamusa” wraz z Tomaszem Raczkiem. Ten program, prezentujący klasykę kina światowego, pozwolił mu dotrzeć do szerszej publiczności i ugruntować pozycję jako wybitnego popularyzatora historii kina. W życiu prywatnym Zygmunt Kałużyński był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była znana poetka Julia Hartwig, a drugą amerykańska aktorka Eleanor Griswold. Te związki, choć zakończone, stanowiły ważny rozdział w jego osobistym życiu.
Kontrowersje i poglądy Zygmunta Kałużyńskiego
Współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa
Jednym z najbardziej dyskutowanych aspektów życia Zygmunta Kałużyńskiego jest jego współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa. Dokumenty IPN ujawniły, że w latach 1961-1970 był zarejestrowany jako kontakt poufny o pseudonimie „Literat”, a następnie jako tajny współpracownik. Ta informacja wywołała wiele kontrowersji i rzuciła cień na jego publiczny wizerunek, budząc pytania o jego motywacje i udział w ówczesnym systemie. Choć sam Kałużyński nigdy otwarcie nie komentował tej kwestii w szczegółach, fakt ten stanowi nieodłączny element analizy jego biografii i wpływu na polskie środowisko intelektualne tamtych czasów. Jego historia przypomina o złożoności relacji między twórcami a władzą w okresie PRL.
Styl i niechęć do higieny osobistej
Zygmunt Kałużyński znany był nie tylko ze swojego błyskotliwego intelektu i przenikliwych recenzji filmowych, ale także z ekscentrycznego zachowania i niechęci do higieny osobistej. Jego styl życia, odbiegający od konwencjonalnych norm społecznych, często budził zdziwienie, a czasem nawet obrzydzenie u współczesnych. Mówiono, że „nie mył się z przekonania”, wierząc, że ludzie zaniedbani żyją dłużej. Ta jego cecha, choć dla wielu trudna do zaakceptowania, stała się jego znakiem rozpoznawczym i elementem budującym legendę wokół jego postaci. W pewnym sensie przekształcił on swoją niedoskonałość w atut, podkreślając swoją indywidualność i bunt przeciwko powierzchowności.
Dziedzictwo i twórczość krytyka filmowego
Publicysta, eseista i osobowość telewizyjna
Zygmunt Kałużyński pozostawił po sobie bogaty dorobek jako publicysta, eseista i charyzmatyczna osobowość telewizyjna. Jego talent do analizy kina, umiejętność snucia intrygujących opowieści o historii filmu oraz charakterystyczny, często surowy styl recenzowania sprawiły, że stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci polskiej krytyki filmowej. Jego obecność w programie „XYZ” Niny Terentiew oraz współtworzenie „Perły z lamusa” z Tomaszem Raczkiem umocniły jego pozycję jako autorytetu w dziedzinie kina i kultury. Był człowiekiem o szerokich horyzontach, potrafiącym docenić zarówno arcydzieła sztuki filmowej, jak i kino popularne, czego dowodem było jego uznanie dla takich filmów jak „Terminator” czy „Lista Schindlera”.
Ważne publikacje i przekłady
Dorobek pisarski Zygmunta Kałużyńskiego obejmuje liczne książki poświęcone filmowi, kulturze i literaturze. Jego pierwszą publikacją była powieść „Kanikuła” z 1946 roku, jednak to jego późniejsze prace krytyczno-filmowe przyniosły mu największe uznanie. W swoich esejach i analizach potrafił wnikliwie zgłębiać mechanizmy narracji filmowej, analizować społeczne i historyczne konteksty powstawania dzieł filmowych oraz formułować oryginalne poglądy, często kontrowersyjne i surowe wobec polskiego kina. Jego wiedza i pasja do historii kina sprawiły, że jego teksty do dziś stanowią cenne źródło wiedzy dla miłośników tego medium.
Nagrody i wyróżnienia Zygmunta Kałużyńskiego
Oceny współczesnych i relacje z bliskimi
Mimo swojej ekscentryczności i kontrowersyjnych poglądów, Zygmunt Kałużyński cieszył się szacunkiem wielu osób ze świata kultury i sztuki. Jego błyskotliwy umysł i głęboka wiedza o kinie były niezaprzeczalne. W późniejszym okresie życia szczególnie bliska więź połączyła go z Tomaszem Raczkiem, który stał się jego powiernikiem i opiekunem. To właśnie Raczkowi Kałużyński, ufając tylko jemu, zapisał w testamencie swój majątek. Ta decyzja świadczy o głębokim zaufaniu i przyjaźni, która przetrwała próbę czasu i różnice charakterów. Relacje z bliskimi, choć czasem skomplikowane, ukazywały jego ludzką stronę i potrzebę bliskości, zwłaszcza w ostatnich latach życia.
Ostatnie lata życia i testament
Ostatnie lata życia Zygmunta Kałużyńskiego były naznaczone pogarszającym się stanem zdrowia i pogłębiającą się samotnością, choć w tym czasie miał u boku Tomasza Raczka. Mimo problemów ze zdrowiem i zaniedbania higieny, jego umysł pozostawał aktywny, a pasja do kina niezachwiana. Jego testament stał się symbolicznym podsumowaniem jego życia i relacji – przekazanie całego majątku Tomaszowi Raczkom świadczyło o tym, że w osobie przyjaciela znalazł kogoś, komu w pełni ufał i na kim mógł polegać. Zygmunt Kałużyński zmarł 30 września 2004 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie trwały ślad w polskiej kulturze filmowej i medialnej. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w miejscu spoczynku wielu zasłużonych Polaków.
Dodaj komentarz